Oqaasiliortut ataatsimiinnerat pingasunngorneq, oktobarip 8-anni 2014, nal.13.00
Oqaasileriffimmi.
Peqataasut: Carl Chr.Olsen, Eva M.Thomassen aamma Katti Frederiksen.
Peqataasinnaanatik nalunaartut: Stephen Heilmann aamma Karl Møller
Allatsi: Katti Frederiksen
Oqaluuserisat:
- Tikilluaqqusineq aamma ilisimatitsissutit.
Oqaluuserisassat ataatsimik saaffiginnissummik pædagogisk kompetencemut tunngasumik ilaneqarlutik oqaluuserisassat akuerineqarput. Punkt 4 tassaalerpoq saaffiginnissummut pædagogisk kompetencemut tassungalu assingusunik taaguutinut tunngasoq.Oqaluuserisassat taamaaseriarlugit siulittaasoq tikilluaqqusivoq, ilisimatitsissutigalugulu KF meerartaarnerminut atatillugu sulinngiffeqangajalersoq, taamaattumillu aamma suliassat inaarsagassat eqqarsaatigalugit qaammatip naannginnerani Oqaasiliortut ataatsimeeqqittariaqarnerat eqqaavaa. Tassani suliat inaarsagassat saniatigut suliat ingerlaqqittussat, soorlu aatsitassarsiornermi taaguutit, ordbogilerineq, killiffilersuutit suliarinerat allallu aamma eqqartorneqarumaassallutik.
CCO ukiup naanerani soraarninngornissaa pillugu Oqaasiliortut ilisimatinneqarput, tassanilu aamma eqqaaneqarpoq Oqaasiliortuni ilaasortassat nutaat ukiup nutaap aallartinnerani toqqarneqarumaarnerat. Tassani pingaartinneqarpoq Oqaasiliortut suliaasa ingerlateqqinneqarnissaat, pingaartumik assigiissaarilluni oqaatsinik taaguutinillu atuinissaq eqqarsaatigalugu oqaatsit Oqaasiliortut akuerisaasa atugassaanerat erseqqissaatigiuarneqartariaqartoq oqaatigineqarpoq.
- Kingullermik ataatsimiinnermit imaqarniliap
Kingullermik ataatsimiinnermit imaqarniliami allassimasut marluk uterfigeqqinneqallatsiarput, tassaasut oqaatsimut aattorpaa-mut tunngasoq kiisalu bevaringsværdig-ip fredet-illu kalaallisut oqaasertaasa erseqqinnerusumik aalajangersaaffigineqartariaqarnerannut tunngasumik oqaaseqaatit. Taakkua oqaluuserisat ataatsimiinnissap tullissaanut ilannguteqqinneqarnissaat kissaatigineqarmat taamaaliortoqassasoq isumaqatigiissutaavoq. - Saaffiginnissutit
a) Naasut, iviit orpikkallu taaguutaat
Taaguutit Ilinniusiorfimmit suliassanngortinneqartut pillugit aalajangikkat isummerfigisallu quppernerni kingullerni qimerloorneqarsinnaapput. Taamaattoq suli ilaqarput isummerfigineqanngitsunik, taakkua misissoqqilluariarlugit ataatsimiinnissamut tullermut ilanngunneqaqqissapput. Maannamut akuerisatut aalajangiunneqartut makkuupput:
| aks-frytle | ivigaasaq nakangasulik |
| alger | quajaatit (qass) |
| alm.røllike | sikkersorpalik |
| almindelig syre | seernaasaq |
| arktisk hønsetarm | qaqortuaraq |
| arktisk-pil | Issittup orpigaa |
| bidende ranunkel | inneruulaaraq |
| blæretang | equutit |
| blågrå-pil | orpigaq |
| buletang | equutit sapangaasat |
| dun-birk | avaalaqiakulooq |
| dværg-birk | avaalaqiaaraq |
| engkarse | kaarsi isugutasumiittoq |
| eng-rapgræs | narsatsiaap ivigaa |
| fjeld-festgræs | panertup ivigaa |
| fjeld-gulaks | ivigaasaq (kajuaartumik nooqutilik) |
| fjeld-karse | kaarsi qaqqarmiu |
| fjeld-rapgræs | ivigaq qatsissormiu |
| fuglegræs | pukulungiaq |
| hultang | putoortut |
| hårtang | nujaasat (qass) |
| krybende annelgræs | ivigaq tarajulimmiu |
| laplands-rørhvene | siorpaalungasoq |
| liden stenurt | tullerunnaaraq |
| mangeblomstret frytle | ivigaasaq sikkersorpalik |
| mose-star | masarsuup ivigaasaa |
| næb-star | Kujataata ivigaasaa |
| polar-kæruld | Issittup ukaliusaa |
| rundbladet rhizom-gøgeurt | milalinnguaq |
| salt-ensian | pilikkiusaq |
| smalbladet kæruld | ukaliusaq |
| sne-ranunkel | inneruulaaraq isugutammiu |
| sort star | Ivigaasaq qernaluttoq |
| stilk af vingetang | qanallak |
| strand-kamille | qaqortukulooq |
| sukkertang | uisuk |
| tang | qeqquaq, qeqqussat |
| tospirende pileurt | quperluusap naanii |
| treblomstret frytle | ivigaasaq pingasoqiusanik sikkersulik |
| tundra-pil | orpigaq masarsummiu |
| vingetang | sulluitsoq |
b) Erik Fleischerimit saaffiginnissut
Saaffiginnissutigineqarpoq uparuarneqarluni oqaaseq Oqaasiliortut akuerisimasaat pinerlutsaaliuineq, tassaasussaanerarneqarluni: pinerluttaaliuineq.
Saaffiginnissut siullermik Oqaasiliortuni ataatsimiinneranni kingullermi (19.sept 2014) eqqartullatsiarneqarpoq.
Uiguutip TSAALI-p atorneqarnera uani pineqarpoq, nagguimmut oqaluutaasumut ’ikkutaq’. Oqaatsit allat taamatut pissusillit tassaapput: allanngutsaalivaa, tammatsaalivaa, tikitsaalivaa, pitsaaliuineq il.il.
Pinerlutsaaliuineq oqaaseq www.aviisitoqqat.gl malillugu aatsaat 1990-ikkut aallartittut atorneqartillugu siumugassaavoq, tamannali sioqqullugu amerlanertigut pinerluttaaliuineq atorneqarnerusarluni.
ORDBOGEN malillugu aamma ima allaqqavoq: pinerluttaalisitsisut t qass politiet
Ordbogeeraq aamma malillugu oqaaseq assingusoq atorneqarpoq: pinerdlitsailivâ = pinerlitsaalivaa
Taassumunnga pinerlitsaalivaa-mut taputartuunneqarsimasutut aallartissimasinnaavoq, naluara, kisianni tassa Oqaasiliortut septembarip 22-anni 2010 akueraat taaguut [Kalaallit Nunaanni] Pinerlutsaaliuinermut Siunnersuisoqatigiit, taassumalu naalisaataa PiSiu.
Taamaattumik uparuaat allanngortinneqassappat Oqaasiliortut kisimik allanngortissinnaavaat.
Uiguutit TSAALI-p aamma TTAALI-p siornatigut qanoq nalunaarneqartarsimanera CCO-p misissuataarsimavaa, Kleinschmidtip ima nalunaarsimavaa: [t]saali, Bergslandillu: t(s)saali-mik nalunaarsimallugu. Oqaatsittaaq isumaata assigiinngissinnaanera eqqumaffigeqquneqarpoq, imaassinnaammat a)pinerlunnaveersaartippaa, aappaattullu b) pinerluffigineqartinnaveersaarpaa. Oqaaseqatigiinnimi qanoq allaqqanera malillugu paasineqartussaavoq, taamaattoq uiguutit taakkua arlaannaat atorneqartussaasutut oqaatigineqassappat tamanna kukkunertut oqaatigiuminaatsutut nalilerneqarpoq, tassami ineriartorneq Kleinschmidtip nalaanili aallartilereersimavoq.
Per Langgård aamma uiguutit TSAALI vs. TTAALI pillugit allattuisimalluni ilanngunneqarsinnaasunik nassiussaqarpoq.
Kleinschmidtip nalaani (1871) TSAALI taamaallaat atorneqarsinnaasimavoq nagguinnut ersiutinik naanilinnut kiisalu schwa-nik naanilinnut, Ordbogeeqqamit assersuutit:
pinerlitsaalivaa
pitsailivâ
Kisiannili Jonathan Petersenip nalaanili (1951) makkua nalunaarsugaataalereersimapput:
sullatsaalivaa
píngitsailivâ
aserutsaalivaa
allanngutsaalivaa
tikitsaalivaa
tikitsaalivaa
tammatsaalivaa
Saaffiginnittumit tunngavilersuutigineqartut ajoraluartumik atorsinnaanngillat arlalinnik peqquteqartumik.
Siullertut naaneq TTUQ uiguummut pineqartumut attuumassuteqanngimmat, taamaattumillu assersuutit makkua atorsinnaanatik: *pinerlutsoq, *qimutsuitsut aamma *aserfallatsoq.
Aappaattut taasariaqarpoq ukiut taamak amerlatigisut ineriartorneq uiguummillu allanngorartitsinerit atorneqartut pereernerisigut tupinnanngimmat taamatut ullumikkut paarlagaallugillusooq, ilaatigullu sumiorpaluutit ilaanni annertunerusumik, atorneqartarneri; ass. pinerlutsaaliuineq – pinerluttaaliuineq aamma aserfallatsaaliuineq – aserfallattaaliuineq il.il.
c) Hovedordklasse il.il.
Taaguutit matumani eqqartugassat tullissaanimut akuerineqartussanngorlugit piareersarneqassapput. Tassani CCO-p siunnersuutigaa hovedordklassimut kalaallisut taaguut piukkussani tassaasoq: oqaatsit immikkoortinneri.
d) vits, joke aamma gæt og grimasse kalaallisut
Oqaasiliortut aalajangigaanni taakkua ima oqaasertaqarput:
Vits, joke tassaavoq [oqaluttuaq] quiasaarut
Gæt og grimasse tassaavoq ussersorluni nalorsitsaarineq
e) fri proces kalaallisut taaguutaa
Siusinnerusukkut taaguummik matumani saaffiginnittoq ilisimatinneqarpoq fri proces kalaallisut Oqaasileriffiup katersaataani ima oqaasertalerneqarsimasoq:
pineqartumut aningaasartuutaanngitsumik eqqartuussivikkoortitsineq.
Oqaasiliortut ataatsimiinnerminni siusinnerusukkut akissusiaq akuerisinnaavaat, taamaattoq oqaaseqatigiit aamma qanoq allaqqaneri apeqqutaallutik una atorneqarsinnaasunngortippaat:
suliassanngortitsisumut aningaasartuutaanngitsumik eqqartuussivikkoortitsineq
Taakkua tamarmik paatsoornanngitsumik atorneqarsinnaasutut oqaatsit akuerisat allattorsimaffiannut ilanngunneqassasut aalajangiunneqarpoq.
4. Pædagogisk kompetence allallu taaguutit
Ataani allaqqasut aalajangiunneqarput:
kompetence – piginnaasat
pædagogisk kompetence – atuartitsisinnaatitaaneq
pædagogikum kandidat – atuartitsissuteqarsinnaanermik ilinniartoq
pædagogikum – ilinniaqqiffinni atuartitsissuteqarsinnaaneq
fagdidaktiske baggrund – ilinniartitsissutip siunertaanik isumaanillu tunuliaqutaqarneq
undervisningskompetence – ilinniartitsinermik piginnaaneqarneq
faglig kompetence – atuartitsissutinik nalunngisaqarneq
Taakkua qulaani aalajangiunneqartut tunngavigalugit ordbogini naqqiissutaajumaartussat aamma nalunaarsoneqarput.
Inussiarnersumik inuulluaqqusilluta
Carl Chr. Olsen Katti Frederiksen
Siulittaasoq Allatsi
Alm.røllike
Sikkersorpalik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Sikkersorpalik AKUERINEQARPOQ
Almindelig syre
Seernaq amilimaanik pilutalik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Seernaq (Nunatta naasui, qupp.90)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Seernaasaq AKUERINEQARPOQ
Arktisk hønsetarm
Qaqortuaraq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Qaqortuaraq meqqulualik = Fjeld-hønsetarm (Nunatta naasui, qupp.87)
Qaqortuaraq ulloriaasangasoq = Tregriflet hønsetarm (Nunatta naasui, qupp.86)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Qaqortuaraq AKUERINEQARPOQ
Bidende ranunkel
Sungaartuaraq killavaartunik pilutalik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Sungaartuaraq = dværg-ranunkel (Nunatta naasui, qupp.138)
sungaartuaratsiaq = Laplnads-ranunkel (Nunatta naasui, qupp.139)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Inneruulaaraq AKUERINEQARPOQ
Fuglegræs
Ulloriaasannguaq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Pukulungiaq (Ordbogen)
Atuakkami Nunatta naasuini pukulungissat tassaapput aamma quperluusap naanii/tospirende pileurt, allatorluinnaq isikkullit.
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Pukulungiaq AKUERINEQARPOQ
Koralrod
Ikualamaqqat (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
AALAJANGIISOQANNGILAQ, paaserusunneqarpoq sooq ikualamaqqat siunnersuutaasimanersoq.
Liden stenurt
Tullerunnaaraq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Lodden stenurt = tullerunnakkuluk (Nunatta naasui, qupp.126)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Tullerunnaaraq AKUERINEQARPOQ
Mælke-dueurt
Qaqqorissunnguaq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Pukulungiaq (Ordbogen)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Apeqqusernartoqartinneqarmat AALAJANGIISOQANNGILAQ
Rundbladet rhizom-gøgeurt
Milalinnguaq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Gøgeurtfamilien = isigammaasat (Nunatta naasui, qupp.38)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Milalinnguaq AKUERINEQARPOQ
Salt-ensian
Tunguusannguit (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Latin: Gentiana detonsa
Stjerne-ensian = tungujortutsiaq
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Pilikkiusaq AKUERINEQARPOQ
Sne-ranunkel
Sungaartoq isugutammiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Dværg-ranunkel = sungaartuaraq (Nunatta naasui, qupp.138)
ranunkler (fællesbetegnelse for familien) sungaartuaqqakkut
Kujataarmiut inneruulaqqamik taassagaluarpaat.
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Inneruulaaraq isugutammiu AKUERINEQARPOQ
Strand-kamille
Qaqortukulooq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Qaqortukulooq AKUERINEQARPOQ
Engkarse
Kaarsi masarsummiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Kaarsi masarsummiittartoq (Nunatta naasui, qupp.106 aamma Naasut Gudrun Pedersenimit, qupp.43)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Kaarsi isugutasumiittoq AKUERINEQARPOQ
Fjeld-karse
Kaarsi qaqqarmiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Kaarsi qaqqamiittartoq (Nunatta naasui, qupp.105)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Kaarsi qaqqarmiu AKUERINEQARPOQ
Kirtel-birk
Avaalaqiaq unnguusalik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Dværg-birk=Avaalaqiaq (Nunatta naasui, qupp.96)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Misissoqqinneqalaassaaq vorte-birkimik aamma taaguuteqarnersoq
AALAJANGIISOQANNGIKKALLARPOQ
Tundra-pil
Orpigaq (seeq) masarsummiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Orpigaq, Seeq (Nunatta naasui, qupp.98)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Orpigaq masarsummiu AKUERINEQARPOQ
Ilanngullugit uku akuerineqarput:
blågrå-pil = orpigaq
dun-birk = avaalaqiakulooq
dværg-birk = avaalaqiaaraq
Arktisk-pil
Issittup orpigaa (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Arktisk pil (Nunatta naasui, qupp.98)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Issittup orpigaa AKUERINEQARPOQ
Aks-frytle
Ivissuaq nakangasulik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Varde-frytle = Ivissuaq nukerualik (Nunatta naasui, qupp.33)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Ivigaasaq nakangasulik AKUERINEQARPOQ
Fjeld-gulaks
Ivigaq kajuaartumik nooqutilik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Ivigaasaq (kajuaartumik nooqutilik) AKUERINEQARPOQ
Smalbladet kæruld
Ukaliusaq tukattoq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Polar-kæruld = Ukaliusaq (Nunatta naasui, qupp.31)
Oqaasiliortut aalajangigaat: Polar-kæruld = Issittup ukaliusaa
Smalbladet kæruld=ukaliusaq
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Oqaasiliortut siornatigulli akuerisaat atuinnarneqassapput:
Polar-kæruld = Issittup ukaliusaa
Smalbladet kæruld=ukaliusaq
Laplands-rørhvene
Siorpaalungasoq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Latinerisut: Calamagrostis lapponica
Krat-rørhvene = siorpaaluk, stivtoppet rørhvene = siorpaaluk qerattaarissoq
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Siorpaalungasoq AKUERINEQARPOQ
Sort star
Ivigaasaq qernaluttoq (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Blank star = ivigaasaq qillaaluttoq (Nunatta naasui, qupp.18)
Rank-star = ivigaasaq qerattaarsissoq (Nunatta naasui, qupp.19)
Mose-star = ivigaasaq masarsummiittartoq (Nunatta naasui, qupp.20)
Bue-star = ivigaasaq qatsissumiittartoq (Nunatta naasui, qupp.21)
Norsk star/Fjeld-star = ivigaasaq isugutattumiittartoq (Nunatta naasui, qupp.22)
Steppe- star = ivigaasaq panertumiittartoq (Nunatta naasui, qupp.23)
Blank star = ivigaasaq qillaaluttoq (Nunatta naasui, qupp.24)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Ivigaasaq qernaluttoq AKUERINEQARPOQ
Næb-star
Kujataata ivigaasaa (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Latinerisut: Carex rostrata
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Kujataata ivigaasaa AKUERINEQARPOQ
Mangeblomstret frytle
Ivissuaaraq sikkersorpalik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Småblomstret frytle = ivissuaq sikkersuaralik (Nunatta naasui, qupp.32)
varde-frytle = ivissuaq nukerualik (Nunatta naasui, qupp.33)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Ivigaasaq sikkersorpalik AKUERINEQARPOQ
Treblomstret frytle
Ivissuaaraq pingasunik sikkersulik (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
(Nunatta naasuiniinngilaq)
Assitaqanngilaq
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Ivigaasaq pingasoqiusanik sikkersulik AKUERINEQARPOQ
Eng-rapgræs
Ivigaq narsarmiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Ivigaq narsamiittartoq (Nunatta naasui, qupp.12)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Narsatsiaap ivigaa AKUERINEQARPOQ
Fjeld-rapgræs
Ivigaq qatsissormiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Ivigaq qatsissumiittartoq (Nunatta naasui, qupp.13)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Ivigaq qatsissormiu AKUERINEQARPOQ
Fjeld-festgræs
Ivigaq panertormiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
(Nunatta naasuiniinngilaq)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Panertup ivigaa AKUERINEQARPOQ
Krybende annelgræs
Ivigaq sissarmiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Ivigaq sissamiittartoq (Nunatta naasui, qupp.17)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Ivigaq tarajulimmiu AKUERINEQARPOQ
Mose-star
Ivigaasaq masarsummiu (Ilinniusiorfimmit siunnersuut)
Ivigaasaq masarsummiittartoq (Nunatta naasui, qupp.20)
Oqaaseqaatit siunnersuutillu:
Masarsuup ivigaasaa AKUERINEQARPOQ
alger – quajaatit (pl.)
tang – qeqquaq, qeqqussat
sukkertang – uisuk
hårtang – nujaasat
buletang (ascophyllum nodosum) – equutit sapangaasat
(Nunatta naasui, qupp.158)
blæretang (fucus vesiculosus) – equutit
(Nunatta naasui, qupp.158)
hultang (agarum cribrosum) – putoortut
(Nunatta naasui, qupp.159)
vingetang (alaria sp.) – sulluitsoq
(Nunatta naasui, qupp.159)
stilk af vingetang – qanallak